ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯು ಒಂದು ತೆರಪಿನ ಅಥವಾ ತೆರೆಯುವಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ, ಇದರ ಮೂಲಕ ಅನಿಲಗಳು, ಕರಗಿದ ಲಾವಾ ಮತ್ತು ಬಂಡೆಗಳ ತುಣುಕುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಸಿಯಾದ ಒಳಭಾಗದಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.
ಕುಳಿ: ಕಿರಿದಾದ ಪೈಪ್, ಅದರ ಮೂಲಕ ಶಿಲಾಪಾಕವು ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಹೊರಬರುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಪೈಪ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಕೋನ್‌ನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕೊಳವೆ ಅಥವಾ ಕಪ್-ಆಕಾರದ ತೆರೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ಕ್ರೇಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕ್ರೇಟರ್ ಸರೋವರ: ಮಳೆ-ನೀರಿನಿಂದ ಕುಳಿ ತುಂಬಿದಾಗ, ಅದು ಕುಳಿ ಸರೋವರಗಳಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಲೋನಾರ್ ಸರೋವರ.
ಕ್ಯಾಲ್ಡೆರಾವು ಕುಳಿಗಳ ಸಬ್ಡಕ್ಷನ್ ಅಥವಾ ಸತತ ಸ್ಫೋಟಗಳಿಂದಾಗಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯ ಬಾಯಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಿಂದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿರುವ 'ಆಸೊ ' ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದಾದ ಈಲ್ಡೆರಾ . ಟೋವಾ ಸರೋವರವು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದಲ್ಲಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸೂಪರ್ ಕ್ಯಾಲ್ಡೆರಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಗೀಸರ್: ಇದು ಬಿಸಿನೀರು ಮತ್ತು ಆವಿಯನ್ನು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುವ ವಿಶೇಷ ರೀತಿಯ ಬಿಸಿನೀರಿನ ಬುಗ್ಗೆಯಾಗಿದೆ. USA ನಲ್ಲಿರುವ ಯೆಲ್ಲೋ ಸ್ಟೋನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓಲ್ಡ್ ಫೇತ್‌ಫುಲ್ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸೆಲ್ಸಿಯರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ .
ಫ್ಯೂಮರೋಲ್‌ಗಳು: ಫ್ಯೂಮರೋಲ್ ಎಂದರೆ ಅನಿಲಗಳು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಆವಿಯ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಇರುವಂತಹ ತೆರಪಿನ ಮೂಲಕ. ಸಲ್ಫರ್‌ನಿಂದ ತುಂಬಿದ ಫ್ಯೂಮಾರೋಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸೋಲ್ಫ್ಟಾರಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಹಲವಾರು ಫ್ಯೂಮರೋಲ್‌ಗಳು ಯುಎಸ್‌ಎಯ 'ಕಟ್ಮೈ' ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಇದನ್ನು 'ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಹೊಗೆಗಳ ಕಣಿವೆ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ನ ಬೇ ಆಫ್ ಪ್ಲೆಂಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ವೈಟ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಫ್ಯೂಮರೋಲ್ ಕೂಡ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
ಡೆಕ್ಕನ್ ಟ್ರ್ಯಾಪ್: ಬಿರುಕಿನ ವೊಲೆನೋಸ್‌ನಿಂದ ಹೊರಬರುವ ಬಸಾಲ್ಟಿಕ್ ಲಾವಾ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದಪ್ಪ ಗುರಾಣಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದರಗಳು ಅಥವಾ ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ಲಾವಾ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ ಅಥವಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟ್ರಾಪ್‌ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಭಾರತದ ಡೆಕ್ಕನ್ ಟ್ರ್ಯಾಪ್.
ಸ್ಫೋಟದ ಆವರ್ತಕತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವರ್ಗೀಕರಣ:
- ಸಕ್ರಿಯ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು : ಈ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಲಾವಾಗಳು, ಅನಿಲಗಳು, ಬೂದಿ ಮತ್ತು ತುಣುಕು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತವೆ. ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದ ಎಟ್ನಾ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ರೋಂಬೋಲಿ ಈ ವರ್ಗದ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸ್ಟ್ರೋಂಬೋಲಿಯನ್ನು ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದ ಲೈಟ್ ಹೌಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ವರ್ಗದ ಇತರ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳೆಂದರೆ - ಈಕ್ವಡಾರ್‌ನ ಕೊಟೊಪಾಕ್ಸಿ (ವಿಶ್ವದ ಎತ್ತರದ ಸಕ್ರಿಯ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ), ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕಾದ ಮೌಂಟ್ ಎರೆಬಸ್ (ಖಂಡದ ಏಕೈಕ ಸಕ್ರಿಯ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ) ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಬ್ಯಾರೆನ್ ದ್ವೀಪ.
- ಸುಪ್ತ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು : ಈ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ಸ್ಫೋಟಗಳ ನಂತರ ನಿಶ್ಯಬ್ದವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಸ್ಫೋಟಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸೂಚನೆಗಳಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಅವು ಬಹಳ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸ್ಫೋಟಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ವರ್ಗದ ಪ್ರಮುಖ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಇಟಲಿಯ ವೆಸುವಿಯಸ್ ; ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಫುಜಿಯಾಮಾ ; ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಕ್ರಕಟಾವೊ ಮತ್ತು ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್‌ನ ನಾರ್ಕೊಂಡಮ್ ದ್ವೀಪ .
- ಸತ್ತ ಅಥವಾ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು: ಇವುಗಳು ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸ್ಫೋಟಿಸದ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಸ್ಫೋಟದ ಸೂಚನೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ವರ್ಗದ ಪ್ರಮುಖ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ - ಮೌಂಟ್ ಕೀನ್ಯಾ ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಮಂಜರ್ , ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗ; ಈಕ್ವಡಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿಂಬೋರಾಜೋ ; ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪೋಪಾ ; ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಅಕೊನ್ಕಾಗುವಾ .
ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳು ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸಾಗರ, ದ್ವೀಪಸಮೂಹಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಗರ ದ್ವೀಪದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಬೆಲ್ಟ್‌ಗೆ ನೀಡಲಾದ ಹೆಸರು ಪೆಸಿಫಿಕ್‌ನ ಫೈರ್ ಗರ್ಡಲ್ ಅಥವಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್‌ನ ಫೈರ್ ರಿಂಗ್ .