ಬಂಡವಾಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಭಾರತೀಯ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ನಿಧಿಗಳ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ಎರವಲು ಮತ್ತು ಸಾಲ ನೀಡಲು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಇದು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಹಣದ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಹಲವಾರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು (ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ) ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಇದು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಬಂಡವಾಳ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲಿನ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪೂರೈಕೆ ಮತ್ತು ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಕೆನಲೈಸ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಬಂಡವಾಳದ ಬೇಡಿಕೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ಕೃಷಿ ವಲಯ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಬಂಡವಾಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ನಿಧಿಯ ಪೂರೈಕೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಉಳಿತಾಯಗಳು, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ವಿಮಾ ಕಂಪನಿಗಳು,
ಇದನ್ನು ಓದಿ👉ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇತಿಹಾಸ
ಭಾರತೀಯ ಬಂಡವಾಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಗಿಲ್ಟ್ ಎಡ್ಜ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಭದ್ರತಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಎಂದು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ಗಿಲ್ಟ್ ಎಡ್ಜ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (RBI) ನಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿರುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅರೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಭದ್ರತೆಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಭದ್ರತೆಗಳು ತನ್ನ ಹಣಕಾಸಿನ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ನೀಡಲಾದ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಸಾಲ ಸಾಧನಗಳಾಗಿವೆ. ಗಿಲ್ಟ್ ಎಡ್ಜ್ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ 'ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ'. ಏಕೆಂದರೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಭದ್ರತೆಗಳು ಡೀಫಾಲ್ಟ್ ಅಪಾಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ದ್ರವವಾಗಿರುತ್ತವೆ (ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬೆಲೆಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಬಹುದು). ಆರ್‌ಬಿಐನ ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಅಂತಹ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳ ಈಕ್ವಿಟಿಗಳು ಮತ್ತು ಡಿಬೆಂಚರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ದ್ವಿತೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ (ಹೊಸ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ) :- 'ಹೊಸ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್' ಜೊತೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ, ಹಿಂದೆ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುವ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳು. ಇದು ಷೇರುಗಳು ಮತ್ತು ಡಿಬೆಂಚರ್‌ಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಾಜಾ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಹೊಸ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದರ ವಿಸ್ತರಣೆ ಅಥವಾ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಣವನ್ನು ನೀಡುವ ಕಂಪನಿಗೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೀಗಾಗಿ ಕಂಪನಿಯ ಹಣಕಾಸುಗೆ ಅದರ ಕೊಡುಗೆ ನೇರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಂಪನಿಗಳ ಹೊಸ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕೊಡುಗೆ (ಐಪಿಒ) ಅಥವಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ವಿತರಣೆಯಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ದ್ವಿತೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ/ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ (ಹಳೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಥವಾ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ):- ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳ ಭದ್ರತೆಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ನಂತರ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ಗಳು ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಇದು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಪಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತೆಗಳ ಬೆಲೆಗಳಲ್ಲಿನ ಏರಿಳಿತಗಳ ಮೂಲಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಸಂಯೋಜಿತವಾಗಿರಲಿ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದಿರಲಿ, ಖರೀದಿ, ಮಾರಾಟ ಮತ್ತು ಸೆಕ್ಯೂರಿಟಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ, ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ದೇಹ". ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಷೇರುದಾರರು ಷೇರು ಬೆಲೆಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಅವರ ಹಿಡುವಳಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ವಿವೇಕಯುತ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲು, ವಿತರಿಸುವ ಕಂಪನಿಯು ನಿಗದಿತ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.